|
การใช้แว่นขยาย
|
| เมื่อจะตรวจดูรายละเอียดของวัตถุด้วยแว่นขยายโดยทั่วไป
ต้องถือแว่นขยายให้ชิดกับตาข้างหนึ่ง
แล้วเลื่อนวัตถุจนมองเห็นได้ชัดที่สุด
ห้ามขูดขีดแว่นขยาย
เมื่อใช้เสร็จแล้วต้องเก็บเข้าที่ให้เรียบร้อย |
|
|
|
การให้ความร้อนแก่ของเหลว
|
แบ่งตามสมบัติของของเหลวได้เป็น
1.
ของเหลวชนิดไวไฟซึ่งมีจุดเดือดต่ำ
ส่วนมากจะบรรจุในภาชนะปากแคบและทรงสูง
เช่น
หลอดทดลองหรือขวดรูปกรวย
ไม่ควรใส่ในบีกเกอร์ขณะให้ความร้อน
และห้ามใช้เปลวไฟให้ความร้อนโดยตรง
วิธีที่ถูก คือ
ให้อุ่นในภาชนะที่ใส่น้ำและต้มให้เดือดด้วยไออ่อน
ๆ
และควรระวังไม่ให้ของเหลวที่ไวไฟนั้นเดือดล้นหรือกระเด็นหกออกมาโดนเปลวไฟ
เพราะอาจติดไฟและเป็นอันตรายได้
การให้ความร้อนแก่สารไวไฟนี้ควรทำในห้องโล่งหรืออากาศถ่ายเทได้สะดวก
เพราะในที่ที่อากาศไม่ถ่ายเท
เมื่อของเหลวได้รับความร้อนจะกลายเป็นไอสะสมอยู่บริเวณนั้น
ถ้ามีมาก ๆ
อาจติดไฟหรือระเบิดได้
2. ของเหลวชนิดไม่ไวไฟ
ใช้บรรจุในภาชนะได้หลายชนิดตามจุดประสงค์
และปริมาณของสาร เช่น
ชามกระเบื้อง หลอดทดลอง
ขวดรูปกรวย หรือบีกเกอร์
เป็นต้น
การให้ความร้อนแก่ของเหลวในชามกระเบื้องและหลอดทดลองค่อนข้างเป็นอันตรายกว่าในขวดรูปกรวยหรือบีกเกอร์
จึงต้องระมัดระวังและปฏิบัติดังนี้
สำหรับชามกระเบื้องไม่ควรใส่ของเหลวมากเกินไป
ควรคนตลอดเวลาเพื่อป้องกันการเดือดและกระเด็น
สำหรับหลอดทดลองไม่ควรใส่ของเหลวเกินครึ่งหลอด
และควรใช้เปลวไฟอ่อน ๆ
โดยใช้ที่จับหลอดทดลองจับหลอดให้อยู่ในลักษณะเอียงประมาณ
45 องศา เขย่าเล็กน้อย
และหันปากหลอดไปทางด้านที่ไม่มีคน
สิ่งสำคัญที่ควรปฏิบัติในการให้ความร้อนแก่สารเคมี
คือ
เมื่อไม่ต้องการใช้ความร้อนหรือสังเกตพบว่าอุณหภูมิมากจนทำให้สารเดือดแรงเกินไป
ให้ดับตะเกียงหรือเลื่อนตะเกียงออกทุกครั้ง
หรือถ้าหยิบภาชนะใส่สารออกจากเปลวไฟได้สะดวกกว่าเลื่อนหรือดับตะเกียง
ก็ให้เลื่อนภาชนะใส่สารออกจากเปลวไฟ |
|
|
|
การเขย่าหลอดทดลอง
|
| การเขย่าหลอดทดลองทำได้โดยใช้มือจับหลอดทดลองแล้วเขย่าให้ส่วนล่างของหลอดทดลองกระแทกกับฝ่ามืออีกข้างหนึ่งเบา
ๆ |
|
|
|
การใช้กระดาษลิตมัส
|
| กระดาษลิตมัสมีไว้สำหรับทดสอบความเป็นกรด
- เบส ของสาร
การใช้กระดาษลิตมัสต้องใช้ทีละแผ่น
โดยตัดขนาดพอเหมาะกับที่จะใช้
มือที่หยิบต้องสะอาดและแห้ง
ถ้าจะทดสอบกับของเหลว
ต้องวางกระดาษลิตมัสบนถ้วยกระเบื้อง
แผ่นกระจก
หรือกระดาษที่สะอาด
แล้วใช้แท่งแก้วสะอาดจุ่มของเหลวมาแตะ |
|
|
|
การใช้ที่หนีบหลอดทดลอง
|
| การใช้ไม้หนีบกับหลอดทดลอง
ต้องหนีบที่ระยะประมาณ 1 ใน
3 จากปากหลอดทดลอง
เมื่อหนีบบีกเกอร์หรือถ้วยกระเบื้องจะต้องหนีบให้ลึก
และขณะถือต้องไม่ออกแรงกดไม้หนีบ
ส่วนในกรณีที่ใช้ยึดกับขาตั้งเพื่อหนีบเทอร์มอมิเตอร์
จะต้องใช้เศษผ้าหรือกระดาษชำระหุ้มเทอร์มอมิเตอร์ให้แน่นเสียก่อน |
|
|
|
การดมกลิ่นสาร
|
สารเคมีหลายชนิดมีกลิ่นเฉพาะตัว
การดมกลิ่นอาจช่วยบอกชนิดของสารบางชนิดได้
ไอ กลิ่น
ที่ออกมาจากสารเคมีบางชนิดมีอันตราย
ดังนั้น
จึงควรระมัดระวังในการดมกลิ่นสาร
ข้อควรปฏิบัติในการดมกลิ่นสาร
มีดังนี้
- อย่าสูดดมกลิ่นของสาร ไอ
หรือควันโดยตรง
-
ควรใช้มือข้างหนึ่งถือภาชนะ
โดยให้ปากภาชนะอยู่ในระดับต่ำกว่าจมูกและอยู่ห่างจากจมูกพอสมควร
ใช้มืออีกข้างหนึ่งโบกให้ไอของสารผ่านเข้าจมูกช้า
ๆ |
|
|
|
การถ่ายเทสารเคมี
|
ในการทำการทดลองทางเคมีจะต้องมีการถ่ายเทสารเพื่อนำมาใช้ในการทดลอง
สารเคมีที่ใช้ในห้องปฏิบัติการมีทั้ง
3 สถานะ คือ ของแข็ง ของเหลว
และก๊าซ
ในที่นี้จะศึกษาเฉพาะวิธีถ่ายเทสารที่เป็นของแข็งและของเหลว
ซึ่งใช้กันอยู่เป็นส่วนใหญ่ในการทดลองระดับมัธยมศึกษา
ปกตดสารที่เป็นของแข็งมักบรรจุอยู่ในขวดหรือภาชนะปากกว้าง
ส่วนสารที่เป็นของเหลวมักบรรจุในขวดปากแคบ
การถ่ายเทสารจากภาชนะบรรจุเพื่อนำไปใช้งานต้องทำอย่างถูกวิธีด้วยความระมัดระวัง
เพื่อป้องกันการเกิดมลพิษกับสารและเกิดอันตรายกับผู้ใช้
และเมื่อตักหรือเทสารใช้แล้วต้องปิดจุกให้แน่นเพื่อป้องกันความชื้นและฝุ่นละออง
ก่อนนำสารไปใช้ทุกครั้งต้องอ่านชื่อสารบนขวดให้แน่ใจว่าเป็นสารชนิดที่ต้องการ
หมายเหตุ :
ในการถ่ายเทสารบางครั้ง
อาจจะต้องใช้ภาชนะหรือวัสดุรองรับสาร
ภาชนะที่ใช้รองรับสารอาจเป็นบีกเกอร์ขนาดเล็ก
ถ้วยกระะเบื้อง
กระจกนาฬิกา
หรืออาจใช้สิ่งรองรับอื่น
เช่น
กระดาษเคลือบไขสำหรับใช้ชั่งสาร
หรือกระดาษขาวที่ผิวมัน
แต่ไม่ควรใช้กระดาษกรอง
เพราะสารอาจจะติดที่กระดาษกรองหรือถูกดูดซับไว้ได้
และนอกจากนี้กระดาษกรองยังมีราคาแพงอีกด้วย
1.
การถ่ายเทสารเคมีที่เป็นของแข็ง
ทำได้หลายวิธี เช่น
วิธีที่ 1
- เอียงขวดใส่สาร
แล้วหมุนกลับไปมาให้สารในขวดเข้าไปอยู่ในจุกหรือฝาขวด
ถ้าสารในขวดเกาะเป็นก้อนแข็ง
อาจต้องเขย่าหรือเคาะขวดเล็กน้อยเพื่อให้สารหลุดออกจากกัน
(
ถ้าจำเป็นอาจต้องเปิดขวดแล้วใช้ช้อนที่สะอาดขูดหรือบดให้เป็นผงร่วน
)
-
เปิดจุกขวดออกพร้อมกับตั้งขวดขึ้น
โดยให้สารส่วนหนึ่งค้างอยู่ในจุกขวด
- วางขวดลงบนโต๊ะ
และเอียงจุกขวดที่มีสารติดค้างอยู่ลงบนภาชนะที่จะใส่สารใช้นิ้วมือหรืดินสอเคาะจุกขวดเบา
ๆ
เพื่อให้สารหลุดออกจากจุกขวดหรือฝาขวดตามบริเวณที่ต้องการ
วิธีที่ 2
- ค่อย ๆ เปิดจุกขวด
หงายจุกวางไว้บนโต๊ะ
-
ใช้ช้อนตักสารที่แห้งและสะอาดตักสารในขวดและใช้นิ้วมือหรือก้านดินสอเคาะก้านช้อนเบา
ๆ
เพื่อเทสารในช้อนออกตามปริมาณที่ต้องการ
ถ้าเป็นช้อนที่มีเบอร์สำหรับตวงสารปริมาณต่าง
ๆ
กันให้ตักสารก่อนแล้วจึงใช้ด้ามช้อนอีกด้ามหนึ่งปาดผิวหน้าให้เรียบโดยไม่ต้องกดให้แน่นจะได้สาร
1
ช้อนในปริมาณตามเบอร์นั้น
ๆ
วิธีที่ 3
- เคาะก้นขวดกับโต๊ะเบา ๆ
พร้อมกับหมุนขวดไปมาเพื่อให้สารที่เกาะกันเป็นก้อนภายในขวดหลุดออกจากกัน
-
เปิดจุกขวดออกวางหงายบนโต๊ะ
-
เอียงขวดพร้อมกับหมุนไปมาเพื่อเทสารออกจากขวดทีละน้อยจนได้ปริมาณตามต้องการ
(
ถ้าจำเป็นอาจใช้แท่งแก้วที่แห้งและสะอาดช่วยเขี่ยสารให้ไหลออกมาตามต้องการ
)
2.
การถ่ายเทสารเคมีที่เป็นของแข็งลงในหลอดทดลอง
วิธีที่ 1
- ใช้ช้อน ( สำหรับตวงสาร )
ที่แห้งและสะอาด
ตักสารออกจากขวด
แล้วสอดช้อนเข้าในหลอดทดลองพร้อมกับเทสารออกจากช้อนลงสู่หลอดทดลอง
วิธีที่ 2
(
ใช้ในกรณีที่สารไม่ดูดความชื้น
และไม่เกิดปฏิกิริยากับกระดาษ
)
-
ตัดกระดาษขาวชนิดมันให้มีความกว้าง
2.5 เซนติดเมตร
และยาวพอสมควร
พับครึ่งตามยาวให้มีลักษณะเป็นราง
-
เทของแข็งที่ต้องการลงในรางกระดาษ
- ค่อย ๆ
เอียงรางกระดาษเทสารออกจากรางกระดาษลงในหลอดทดลองและเคาะรางกระดาษเบา
ๆ
เพื่อให้สารไหลลงไปในหลอดทดลอง
3.
การถ่ายสารเคมีที่เป็นของเหลว
สารเคมีที่เป็นของเหลวส่วนใหญ่จะบรรจุอยู่ในขวดหรือภาชนะเฉพาะที่เหมาะสมสำหรับสารเหล่านั้น
ในที่นี้จะกล่าวถึงการถ่ายเทสารเคมีจากขวดเก็บสารและการถ่ายเทสารเคมีจากภาชนะที่ใช้ถ่ายสารมาครั้งหนึ่งแล้ว
เช่น บีกเกอร์
ซึ่งแต่ละวิธีมีรายละเอียดดังนี้
1. การถ่ายเทของเหลวจากขวด
ขวดใส่สารเคมีที่เป็นของเหลวจะมีทั้งชนิดที่เป็นฝาเกลียวและชนิดเปิดด้วยจุก
การเปิดฝาหรือจุก
และถ่ายเทสารจากขวดลงสู่ภาชนะมีดังนี้
ก.
การถ่ายเทสารจากขวดชนิดเปิดด้วยจุก
เอียงขวดและหมุนให้ของเหลวซึมเปียกรอบจุกขวดบริเวณที่สัมผัสกับปากขวดเพื่อให้ปิดจุกขวดได้ง่าย
ค่อย ๆ หมุนจุกไปรอบ ๆ
จนแน่ใจว่าไม่ติดแน่นกับปากขวด
เผยอจุกขึ้นแล้วปิดไว้ตามเดิม
หงายมือขึ้นและใช้นิ้วกลางกับนิ้วนางคีบจุกขวดยกขึ้นมาแล้วใช้มือที่คีบจุกจับขวดสาร
โดยให้ป้ายชื่ออยู่ในตำแหน่งที่อ่านได้ตลอดเวลา
อีกมือหนึ่งจับภาชนะรองรับของเหลว
ยกขวดขึ้นและเอียงจนของเหลวไหลลงภาชนะได้ตามต้องการ
ในกรณีที่ฝาขวดแบนอาจจะเปิดฝาและวางหงายลงบนโต๊ะก่อนรินสารก็ได้
ข.
การถ่ายเทสารจากขวดชนิดฝาเกลียว
หมุนฝาเพื่อคลายเกลียวจนหลุดออกจากปากขวด
วางฝาหงายกับพื้นโต๊ะ
และเทหรือรินสารด้วยวิธีการที่เหมาะสม
ในการถ่ายเทของเหลวจากขวดสารลงสู่ภาชนะโดยตรงนั้น
บางครั้งไม่สะดวกจึงควรใช้วิธีให้สารไหลผ่านแท่งแก้วโดยใช้แท่งแก้วที่สะอาดและแห้งแตะปากขวดสาร
แล้วเทสารให้ไหลไปตามแท่งแก้วลงสู่ภาชนะ
จนได้ปริมาตรตามต้องการ
การถ่ายเทสารวิธีนี้จะช่วยป้องกันไม่ให้สารไหลหกลงมาตามข้างขวดอีกด้วย
2. การถ่ายเทของเหลวจากบีกเกอร์
ทำได้ 2 วิธี คือ
วิธีที่ 1
- จับแท่งแก้วแตะกับปากบีกเกอร์
- เอียงบีกเกอร์ให้ของเหลวไหลตามแท่งแก้วลงสู่ภาชนะที่รองรับ
วิธีที่ 2
- วางพาดแท่งแก้วบนปากบีกเกอร์
- ใช้มือจับบีกเกอร์พร้อมใช้นิ้วชี้กดแท่งแก้วเบา
ๆ
- เอียงบีกเกอร์ให้ของเหลวไหลตามแท่งแก้วลงสู่ภาชนะที่รองรับโดยให้ปากบีกเกอร์อยู่ภายในบริเวณของปากภาชนะที่รองรับ
ในกรณีที่ภาชนะรองรับมีปากแคบ
เช่น ขวดวัดปริมาตร
หรือขวดใส่สาร
ควรใช้กรวยช่วยในการถ่ายเทสารด้วย
3.
การถ่ายเทของเหลวจากกระบอดตวง
เมื่อใช้กระบอกตวง
ตวงสารให้มีปริมาตรตามต้องการแล้ว
การถ่ายเทสารจากกระบอกตวงลงสู่ภาชนะอีกใบหนึ่ง
ทำได้โดยเอียงกระบอกตวงให้แตะกับปากภาชนะที่รอบรับ
เช่น บีกเกอร์
แล้วเทของเหลวอย่างช้า ๆ
ลงไปจนหมดกระบอกตวง
ข้อเสนอแนะ
ในขณะทำปฏิบัติการ
1.
การเทของเหลวจากขวดใส่ภาชนะเพื่อนำมาตวงหรือวัดปริมาตร
ควรเทของเหลวให้มีปริมาตรมากกว่าที่ต้องการใช้เล็กน้อย
2.
ของเหลวที่รินออกมาจากภาชนะบรรจุแล้วห้ามเทส่วนที่เหลือกลับคืนภาชนะเดิม
3.
ถ้ามีสารเหลืออยู่มากอาจใส่ไว้ในภาชนะใหม่
เขียนชื่อของสารและรายละเอียดอื่น
ๆ
ที่จำเป็นพร้อมกับระบุไว้ว่าเป็นสารที่เหลือใช้ซึ่งถ่ายเทจากภาชนะบรรจุ
4.
เมื่อถ่ายเทสารจากขวดเสร็จเรียบร้อยต้องปิดฝาหรือจุกทันที
ห้ามวางขวดสารเคมีทิ้งไว้โดยไม่ปิดฝา
และก่อนปิดต้องแน่ใจว่าฝาที่ปิดไม่สลับกันกับขวดอื่น
|
|
|
|
การวัดความสูงและความยาว
|
| การที่จะใช้อุปกรณ์วัดความยาวและความสูงได้ถูกวิธีและอ่านมาตราส่วนได้ถูกต้องทำได้โดยให้ตาอยู่ตั้งฉากกับขีดบอกความยาวหรือความสูงนั้น |
& 